معرفی چای و دمنوش
مطمئناً همه شماهایی که در حال خواندن این نوشتار هستید، با چای و دمنوش آشنایی دارید. چای یک نوشیدنی معطر میباشد که از ریختن آب داغ یا در حال جوش بر روی برگهای عمل آورده شده گیاه چای به دست میآید. اگر به طور کلی بخواهیم برآوردی داشته باشیم، پس از آب، چای پر مصرفترین نوشیدنی در کل جهان است. خاستگاه اولیه چای، چین میباشد. چای سرشار از کافئین و آنتیاکسیدانها است. چای فاقد چربی میباشد. به دلیل وجود کربوهیدراتها و پروتئینها، چای مزه تلخ و گسی میدهد. نوشیدنی محبوب در ایران، چای است که همه روزه در حال مصرف آن هستیم.
دمنوش نوعی دیگر از نوشیدنیها است که از گیاهان دارویی به دست میآید. آن جزهایی از گیاه که قابل حل در آب است همانند گل، برگ، ساقه، ریشه، دانه، پوست میوه برای تهیه دمنوش استفاده میشوند. این اجزا ممکن است خشک شوند و یا به صورت تازه مورد استفاده قرار گیرند. زمانی که عصاره این قسمتها گرفته میشود و یا دم کردن آنها توسط آب اتفاق میافتد، دمنوش به دست میآید.
البته توجه داشته باشید که گرفتن عصاره گیاهان به عنوان دارو، چای و دمنوش از دیرباز رواج داشته است. در سالهای اخیر در ایران دمنوشها مورد استقبال قرار گرفتهاند. البته دلایل متنوعی برای این استقبال وجود دارد:
- خواص درمانی دمنوشها
- تنوع بخشیدن به نوشیدنیهای روزمره
- استفاده از دمنوشها برای پذیرایی (دمنوش، یک نوشیدنی شیک(
انواع چای
اگر از شما بپرسند چند نوع چای داریم، چه جوابی میدهید؟ مطمئناً 90 درصد شما دو نوع چای سیاه و سبز را نام میبرید. چای در انواع متفاوتی وجود دارد، شاید باورتان نشود اما حتی چای و دمنوش هر دو در یک رده قرار میگیرند. قبول دارید همه مردم چای را دوست دارند؟ بله! پس حتماً باید با انواع مختلف آن آشنا شوید.
همانطور که متوجه شدید این نوشیدنی گرم، انواع متفاوتی دارد و هر کدام از آنها از گیاه مخصوص به خود تهیه میشوند که عطر و طعم متفاوت و منحصر به فردی دارند. در صورتی که با انواع چای و دمنوش آشنا باشید، میتوانید طیف چایهای خود را افزایش دهید و از نوشیدنیهای سالم خود لذت ببرید. جالب است بدانید فقط چند نوع چای وجود دارد که واقعاً چای هستند! این چایها همان چایهایی هستند که از فرآوری برگهای گیاه چای یا همون کاملیا سیننسیس گرفته میشوند. گیاه چای 10 قرن پیش در جنوب چین کشف شد و تا به الان کشت و برداشت میشود. کاملیا سیننسیس دو نوع اصلی داره:
- سیننسیس که در درجه اول در چین و بعد در سایر کشورهای آسیای شرقی رشد میکند.
- 2. آسامیکا که اغلب در هند یافت میشود.
سایر نوشیدنیهایی که نام چای را دارند ولی از این گیاه تولید نمیشوند، در رده دمنوشهای گیاهی و یا میوهای قرار میگیرند، یعنی باید به آنها دمنوش بگویید. بر اساس این اصل، چایها در ۶ دسته تقسیمبندی میشوند:
- چای سیاه
- چای سبز
- چای اولانگ
- چای سفید
- چای پوئره
- چای زرد
علت نامگذاری این چایها به این نام و تفاوتشان با یکدیگر، شیوههای مختلف برداشت، میزان اکسیداسیون و نوع فرآوری آنها است.
چای سیاه
چای سیاه از فرآوری برگ گیاه چای به دست میآید. برای تهیه چای سیاه، ابتدا آن را خرد میکنند، سپس با پیچ و تاب دادن و غلتاندن آن، سبب خشک شدن و اکسید شدن چای میشوند. شاید برایتان سؤال ایجاد شود که چگونه رنگ چای سیاه میشود؟ در واقع برگهایی که به طور کامل اکسید میشوند، طعم قوی و رنگ سیاه به نوشیدنی میبخشند. این دقیقاً متضاد چیزی است که بیشتر مردم فکر میکنند. (رنگ سیاه به چای میزنند! )
اکسیداسیون رنگ چای را بسیار سیاه میکند، در این حالت، فلاونوئیدها روی کار آمده و از سیاهی آن میکاهند. دم کرده چای سیاه خواص فراوانی به همراه دارد. عطر، طعم و کیفیت محصول به فصل و مکانی که کاشته میشود نیز بستگی دارد. البته با کیفیتترین و بیشترین چایهای سیاه در چین، هند، سریلانکا یا نپال تولید میشوند.
هشت نوع چای سیاه به طور کلی وجود دارد که عبارت است از:
- آسام: طعم این چای، مالت مانند است.
- سیلان: سیلان، چای سیاه عطری است که در مواد اولیه آن مقداری شکلات وجود دارد و طعم قویتری نسبت به آسام دارد.
- دارجلینگ: (Darjeeling) دارجلینگ با کیفیتتر از سیلان است و از چایهایی است که در مناطق کوهستانی هند کشت میشود. عناصر میوهای و گلها در تشکیل این چای نقش دارند.
- ارلگری: (Earl Grey) طعم این چای، طعم ترنج و مرکبات است.
- کی مون: (Keemun) این چای در آنهویی چین کشت میشود و طعم شیرین و میوهای دارد.
- کنیان: کنیان چایی با ظاهر تیره است و برای افرادی که طعم تیز را دوست دارند، مناسب است.
- ماسالا: چای ماسالا در چند سال اخیر طرفداران بسیاری در ایران پیدا کرده است. این چای با انواع ادویهها مانند هل، میخک و دانههای فلفل طعم دار شده تولید میشود.
- یون نان: این نوع چای از خوشمزهترین چایها است که طعم شکلاتی، مالت گونه و تند دارد. برای پذیرایی یک چای فوقالعاده شیک و خوش طعم و عطر محسوب میشود.
چای سبز
چای سبز از چایهایی است که واقعاً چای هستند! چای سبز هم از برگهای کاملیا سیننسیس گرفته میشود. تهیه این چای با چای سیاه متفاوت است. بدین صورت که چای با کمی گرما دادن و بخار پز کردن برگهای کاملیا سیننسیس تهیه میشود. این نوع شیوه تولید، فرایند اکسیداسیون را در بر ندارد و چای را سیاه نمیکند. به همین دلیل است که سبکتر از چای سیاه است و رنگ آن سبز میباشد.
چای سبز نیز بسته به محل و فصل برداشت انواع متفاوتی دارد که عبارتاند از:
- بیلو چان: (Biluochun) این چای به سبک چینی تولید میشود که با رایحه قوی و طعم گیاهی یا میوهای خود طرفداران فراوان دارد.
- 2. جن مائی چا: (Genmaicha) برای اینکه بتوانید به این چای عطرو طعم برشته بدهید باید به آن برنج یا سورگوم دودی اضافه کنید. یکی از متفاوتترین طعمهای چای، مربوط به این چای است.
- 3. گیوکورو: (Gyokuro) افرادی که در مناطق کم آب و یا آب شور زندگی میکنند، معمولاً چای و دمنوش و غذاهای شور میخوردند! بهترین چای توصیهای به این افراد، چای گیوکورو است. این چای طعم قوی، شور شبیه به آب دریا یا آب سوپ دارد. صد البته که برای سایر افراد این چای میتواند تجربه مزه جدید را ایجاد کند.
- 4. لائوشن: (Laoshan) افرادی که به خوردن قند همراه با چای خود عادت ندارد میتوانند از چای لائوشن استفاده کنند که طعم و عطر شیرین کرهای دارد.
- 5. لانگ جینگ یا چاه اژدها: این چای به نوبه خود غوغا به پا کرده است. چاه اژدها یک چای بو داده دستی با کمی طعم تازگی و شیرینی است.
- 6. ماتچا: این چای یک چای ژاپنی است که عطر و طعم خامهای، ترکیبی از تلخ و شیرین دارد و به عنوان یک عصرانه بهترین گزینه محسوب میشود.
چای اولانگ
اولونگ یا اژدهای سیاه نامهای دیگر این چای هستند. تولید این چای به صورت نیمه اکسید انجام میشود. این یعنی اینکه بین چای سیاه و چای سبز قرار میگیرد. در صورتی که اکسید چای کمتر انجام شود، چای سبزتر خواهد بود در حالی که اگر میزان اکسیداسیون زیاد باشد، چای سیاه خواهد بود. با توجه به میزان اکسیداسیون، چای اولانگ به انواع زیر تقسیم میشود:
- بای هائو: (Bai Hao) این چای معروف به نوک سفید است که طعم میوهای و ترد دارد.
- 2. بائوژانگ: (Bao Zhong) درصد اکسیداسیون در این چای ۱۰ تا ۱۸ درصد است که موجب شده عطر و طعمی لطیف به خود بگیرد.
- 3. دا هونگ پائو: (Da Hong Pao) این چای معروف به روپوش قرمز است و بر خلاف چای بائوژانگ، درصد اکسیداسیون در این چای زیاد است که موجب شده طعم خاکی و قوی به خود بگیرد.
- تای گوان یین: (Tie Guan Yin) چای تای گوان یین همانطور که از نامش پیداست، دارای آهن فراوان است و رایحهای شیرین و میوهای دارد.
- 5. تونگ تینگ: (Tung Ting) این چای معروف به قله منجمد، پایان نرمی دارد و طعم آن گردویی است.
چای پوئره (Pu-erh) یا پس از تخمیر
این چای به چای دارک نیز مشهور است که بسیاری از افراد آن را با چای سیاه اشتباه میگیرند. در حالی که فرآوری آن به شکل چای سبز است. پیر شدن این چای بعد فرایند تخمیر میکروبی انجام میشود. محل تولید این چای در یون نان چین است.
چای سفید
این چای با کمترین فرآوری به راحتی خارج یا حتی داخل منزل خشک میشود. عطر و طعم سبک و لطیف و میوهای دارد.
انواع چای سفید شامل موارد زیر میشود:
- بای هائو یین ژن: (Bai Hao Yin Zhen) این چای معروف به سوزن نقرهای است، از جوانهها تولید شده و رایحه گل و طعم شیرین دارد.
- بای میو دن: (Bai Mu Dan) این چای معروف به گل صد تومانی سفید است که از ترکیب جوانهها و برگهای تازه تشکیل میشود. عطر و طعم این چای قویتر از سوزن نقرهای میباشد.
- گونگ مای: (Gong Mei) نام دیگر این چای احترام به ابرو است. این نام از جوانهها و برگهها گرفته شده است که طعمی غنی و خاکی دارد.
- شو مای: (Shou Mai) شو مای چایی است معروف به طول عمر ابرو. از برگهای رسیده اواخر فصل تولید میشود و فرایند اکسیداسیون طولانیتر نسبت به سایر انواع نوشیدنی سفید دارد.
چای زرد
بله! چای زرد. شاید تا به حال به گوشتان نخورده باشد و یا چای زرد ندیده باشید اما اگر بگوییم نوع فرآوری آن شبیه به چای سبز است تعجب خواهید کرد. این چای پوششهای خاصی به نام هپینگ با زردی دارد. این پوشش سبب میشود که اکسیداسیون این چای غیر آنزیمی انجام شود. رایحه گیاهی این چای از سایر چایها کمتر است.
چایهای واقعی این شش چای هستند. سایر چایها مانند چای بابونه، چای نعناع، چای ترش، چای ماچا، چای زنجبیل و… زیر مجموعههایی از این چای و دمنوشها محسوب میشوند.
انواع دمنوش
امروزه درمانهای شیمیایی برای مشکلاتی که اکثر افراد به آن گرفتار هستند، مناسب نیست. برای مثال فردی که دچار کم خونی است دارویی میخورد که برای فشار خونش مناسب نیست. این موضوع موجب میشود هر دو بیماری او سر جای خود باقی بماند و درمان نشود. در حالی که چای و دمنوشهای گیاهی به گونهای هستند که هر دمنوش برای چند بیماری، درمان است.
از سمت دیگر چون تعداد زیادی دارند افراد میتوانند با سلیقه و ذائقه خود بر اساس بیماری و نیاز، دمنوشها را انتخاب کنند. مزیت دیگر استفاده از دمنوشها، این است که میتوانید با سلیقه خود ترکیبات جدید ایجاد کنید. برای مثال اگر با خوردن چای بادرنجبویه فشار خونتان بیشتر میشود میتوانید با افزودن چای ترش به آن خواص را تغییر دهید و ترکیبی جدید ایجاد کنید. البته توجه داشته باشید که هر دو گیاه خواص خود را حفظ مینمایند. در ادامه برخی از پر مصرفترین دمنوشها را همراه با خواص دمنوشها بیان میکنیم.
- دمنوش گیاهی گل گاو زبان و سنبل الطیب: کاهشدهنده فشار خون، آرام بخش اعصاب، خوابآور، مسکن سردردهای عصبی و دردهای کلیوی و تقویت میل جنسی
- دمنوش گیاهی به لیمو و زیرفون: درمان سرما خوردگی، اضطراب، دردهای سیاتیکی، غلظت خون، تشنج، نقرس، فشارخون، روماتیسم، بیخوابیهای شبانه، میگرن، تپش قلب، سردرد، آسم و اسهال
- دمنوش گیاهی بادرنجبویه و زیرفون
مقوی قلب و اعصاب، تقـویتکننده سلولهای مغزی خون ساز، ، فوقالعاده آرام بخش
- دمنوش گیاهی بابونه: تقویتکننده کلی سیستم عصبی. شستشودهنده بسیار قوی کلیهها، آرام بخش اعصاب به ویژه اعصاب معده و روده و مقوی آنها
- دمنوش گیاهی به لیمو: درمان بیخوابیهای شبانه، تپش قلب و آسم، میگرن، سردرد، تقویت معده و حافظه
- دمنوش گیاهی دارچین: دفعکننده اخلاط رطوبتی، محرک عالی اعصاب، نشاطآوری و رفع دلهره، شستشودهنده کلیه، مؤثر در درمان پا و دردهای رطوبتی
- دمنوش گیاهی زنجبیل: تقویتکننده حافظه، ضد بلغم، تقویتکننده قوه باه، مقوی اعصاب، ضد رطوبت مزاج، بالابرنده قوی فشارخون، خونساز، ضد درد مفاصل، مقوی دستگاه گوارش، حلکننده سنـگهای صفراوی، تنظیمکننده جریان ادرار، ضد مسمومیتهای غذایی
- دمنوش گیاهی میوه گل نسترن
کم کردن فشار خون، سرشار از ویتأمین ث و درمان سرماخوردگی، التیام ورم و درد کلیه، تقویت معده
- دمنوش گیاهی آویشن: دفع انگلهای گوارشی، بالا لرنده فشارخون، رفع التهابهای مزمن روده بزرگ، مقوی اعصاب و افزاینده قدرت بینایی، افزایش اشتها و تقویت کلی جهاز هاضمه
خواص چای
در بین اکثر مردم ایران، چای سیاه فقط یک نوشیدنی به حساب میآید که فایده و ضرری ندارد. این تفکر کاملاً نادرست است. چای و دمنوش هم همانند سایر نوشیدنیها، خواص خود را دارد. البته مصرف زیاد چای نیز منجر به مشکلات هم میشود. بنابراین مانند هر نوشیدنی دیگری بهتر است تعادل در مصرف را حفظ نمایید. با انواع چای سیاه که آشنا شدید. حال به سراغ خواص آنها میرویم.
- چای سیاه خواص منحصر به فردی برای سلامت قلب ایفا میکند. همچنین در برابر استرس از بدن محافظت میکند. شاید شنیده باشید که میگویند: زمانی که در شرایط پر استرس قرار میگیرید، چای بنوشید. رادیکالهای آزاد بدن توسط چای سیاه کنترل میشود. چای سیاه برای مو خاصیتهای فراوانی دارد.
- در رابطه با خواص چای سبز یکی از مهمترین آنها که همه افراد به آن آگاه هستند، کاهش وزن است. حتماً شنیدید که میگویند برای اینکه لاغری شوید، چای سبز بنوشید. لازم است بدانید چای سبز سرشار از آنتی اکسیدان، پلی فنول، کافئین و کلروفیل است. تمام این مقادیر با سلامتی ما در ارتباط هستند و هوشیاری ذهن را به دنبال دارند. همچنین سطح ایمنی بدن با خوردن چای سبز بیشتر میشود و در نهایت موجب سلامت دستگاه گردش خون یعنی قلب میشود.
- چای اولانگ یکی از چاییهایی است که کمتر مردم با آن آشنا هستند. از دست دادن خواص این چای واقعاً ناراحتکننده است! چرا که اولانگ، سرشار از ترکیبات آنتی اکسیدانی مختلف مانند تئافلاوین و تئاروبین است. با کمک این ترکیبات در مقابل رادیکالهای آزاد و استرس مقاوم است و از بدن محافظت میکند.
- چای پوئره نیز کافئین و خاصیت آنتی اکسیدانی بالا دارد. به همین سبب برای تقویت ذهن و قلب بسیار مفید واقع میشود، از پوست محافظت میکند و باعث شادابی پوست میشود.
- در چای سفید، میزان آنتی اکسیدانها و کاتچینها بیشتر است و میزان کافئین کمتر میشود. این موضوع سبب شده که از چای سفید برای سلامت بدن، دندانها و مغز استفاده شود. همچنین اینکه التهابات در بدن را کاهش میدهند و یک عامل محافظتکننده قوی در برابر استرس است.
کلام آخر
چای و دمنوش در انواع متفاوتی وجود دارند. حتی اگر بگوییم متنوعترین نوشیدنیها دمنوشها هستند، بیراه نگفتهایم. آشنایی با خواص چای و دمنوش موجب میشود که نوشیدنیهای متنوعتری را امتحان کنیم و موجب آرامش و شادابی خود و اعضای خانواده خود شویم. همانطور که متوجه شدید دمنوشها هم به عنوان نوشیدنی درمانی و هم به عنوان نوشیدنی مصرفی و هم به عنوان نوشیدنی پذیرایی مورد استفاده قرار میگیرند.
چایها هم همین گونه هستند. برخی چایها درمان فوری برای بیماریهای مختلف مثل سر درد، دردهای عضلانی، مشکلات پوستی و … هستند. برخی از چایها مصرفی و برخی پذیرایی هستند. بنابراین در مصرف نوشیدنیهای خود نهایت دقت را به خرج دهید. بهتر است قبل از استفاده کمی در مورد خواص آن تحقیق کنید و با آگاهی کامل آن را میل نمایید.
منابع
https://en. m. wikipedia.org/wiki/Tea
https://www.britannica.com/topic/tea-beverage
